Historia Niewodnicy

W początkach XVI wieku trwała intensywna kolonizacja w dolinie rzeki Niewodnicy. W wyniku kilku nadań królewskich powstał połączony rzeczką ciąg majątków ziemskich i zespół dworów należących do różnych właścicieli. Każdy z nich nazywany był Niewodnicą, a nazwę tę uzupełniano o nazwisko właściciela. […]

Przy źródliskach potoku, który początek swój bierze na obszarze wytrzebionej jeszcze w wieku XVI Puszczy Błudów usadowił się dwór Niewodnica Skrybicka (dziś zwany Bogdaniec). Dwór ten stanowił folwark rozległych dóbr zabłudowskich, do których należał już w XVI wieku, a dopiero w minionym stuleciu został sprzedany Karpowiczom.

Kolejnym dworem nad tą rzeką była Niewodnica Nargilewska, powstała przed rokiem 1528, a wówczs już stanowiąca własność szlachecką.[…] Drugi człon nazwy – Niewodnica Nargilewska jest niejasny, ale musiał być określeniem pierwotnego odbiorcy nadania.

Stanisław Brzoska był bliskim sąsiadem Chołonieckich (właścicieli N. Nargilewskiej -przyp. red), jego dwór zwany Niewodnicą Brzosczyńską usytuowany był na lewym brzegu strumienia, pomiędzy Niewodnicą Nargilewską a Niewodnicą Lewickich. Dziś w jego miejscu pozostało opuszczone, pozbawione zabudowy, zaorane siedlisko dworskie i ślady młyna wodnego. Rzeczka Niewodnica mijała od północy wieś chłopską Solniki, należącą do dóbr zabłudowskich, borek starościński Widziki, przynależny do królewskiego starostwa suraskiego i tegoż starostwa wieś chłopską Hryniewicze.

Dalej ku zachodowi rzeczka podążała do dworu i wsi Niewodnica Lewickie. Już w roku 1540 Maciej Lewicki, póżniejszy posędek i sędzia ziemski bielski tytułował się dziedzicem na Niewodnicy. Nazwisko rodowe Macieja na trwałe złączyło się z tą miejscowością.[…]

Dalej ku zachodowi rzeczka rozdzielała grunty należące do szlacheckich majętności Niewodnica Koplańska (dziś Kolplany) i Niewodnicy Brończańskiej (dzś Bronczany). w obu funkcjonowały dwa kolejne dwory.

Rzeka kolejno rozgraniczała dwie wsie należące do drobnej szlachty, niegdyś osadzone przez namiestników zamku suraskiego na prawie bojarskim – Niewodnica Wysocka (dziś Zalesiany) i Ignatki. W obu wsiach ustawione były dworki drobnej szlachty.

W sąsiedztwie osady młyńskiej Topole rzeczka mijała dwór i folwark Niewodnica Koryckich, od 1533 r. własność Mikołaja Koryckiego, póżniejszego sędziego ziemskiego bielskiego, którego żona Elżbieta była rodzoną siostrą prymasa Polski arcybiskupa Jakuba Uchańskiego.

Kolejno w pobliżu dzisiejszego kościoła nad rzeczką rozlokowana była Niewodnica Kościelna należąca także do rodziny Koryckich.

Dwa dwory szlacheckie w Czaplinie kontynuowały tę tradycję. Jeden stanowił własność Andrzeja i Zofii z Koryckich Sudek-Wilczewskich, drugi Andrzeja i Katarzyny z Koryckich Skiwskich. We wsi Gajowniki do początku XVI wieku funkcjonował dwór zarządcy lasów królewskiej włości suraskiej. To właśnie gajewnicy surascy sprzedali w roku 1516 część swouch gruntów Stefanowi Czaplicowi marszałkowi dworu Aleksandra Chodkiewicza. W roku 1533 właścicielem Czaplina był Jośko Czaplic. Po tym rodzie bojarskim do dziś pozostała nazwa osady.

Dolny bieg rzeki Niewodnicy prowadził przez terytorium, które 15 września 1504 roku Aleksander Jagiellończyk król polski darował w dowód zasług za wierne przywiązanie do króla i za straty, których doznał w czasie wojny z Moskwą – biskupowi smoleńskiemu Józefowi Sołtanowi. Król nadał mu ludzi w bielskim powiecie we włości supraskiej w Topilcu, Baciutach i Piszczewie. 11 maja 1506 roku biskup przekazał monasterowi supraskiemu to nadanie, na które składało się 6 służb ciągłych w Topilcu, Baciutach i Piszczewie. Duży kompleks własności bazylianów supraskich przetrwał aż do schyłku XVIII wieku, kiedy to zaborcy pruscy przejęli go na rzecz skarbu królewskiego. Odtąd było to terytorium należące do państwa.

Cytowany fragment pochodzi z książki “NIEWODNICA Dzieje parafii i kościoła 1596-1996” autorstwa Waldemara F. Wilczewskiego i Józefa Maroszka.